Dok se o Domovinskom ratu u javnosti često ne govori dovoljno, povjesničari nerijetko zaobilaze teme vezane uz dezerterstvo u redovima JNA i otpor mobiliziranih vojnika. No, jedan čin iz rujna 1991. godine ostao je zapamćen kao simbol hrabrosti i otpora besmislenom ratu. To je priča o Vladimiru Živkoviću, tenkistu iz Valjeva, koji je odbio sudjelovati u agresiji na Hrvatsku te je svoje borbeno vozilo pješaštva (BVP M-80) dovezao pred Narodnu skupštinu Srbije.
Dana 23. rujna 1991. godine, Živković, tada mobilizirani rezervist valjevske 2. pgmbr JNA, smješten u Šidu, donosi odluku koja će ga obilježiti za cijeli život. Umjesto da nastavi put prema ratištu, sjeda u svoje borbeno vozilo ( BVP M-80) i kreće prema Beogradu. Prošao je stotine kilometara bez ikakvog zaustavljanja od strane policije ili vojske. Tek kada je u Sarajevskoj ulici pregazio dva automobila, beogradska milicija kreće u potjeru za njim. Nakon što se zaustavio pred zdanjem Skupštine SFRJ, predao se vojnoj policiji.
Ovaj neobičan čin izazvao je buru reakcija u javnosti. Beograđani, svjedoci događaja, zbunjeno su komentirali: „Kako je to moguće?“, „Je li ovo neka izložba?“ dok su pojedini mediji prenosili i humoristične scene poput one kada je vozač pauka, vidjevši oklopno vozilo, rekao: „Ovo je malo preteško za mene.“
„Borba“ je 24. rujna 1991. godine objavila sljedeće:
“Vojnik Živković, mobilisani rezervista JNA, uspeo je neometano da dotera svoja borna kola sa “fronta” iz Šida ravno pred Saveznu skupštinu! Niko ga juče (23. septembra, prim. N.) pre podne na putu od Šida do Beograda nije zaustavljao, verovatno i zato što ovih dana (u svim pravcima) prolazi toliko vojnih vozila da to miliciju ne uzbuđuje. Tek kada je protutnjavši kroz Sarajevsku ulicu pregazio dva automobila (mercedesa i “keca”) za Živkovićem (kažu da je Rom i star između 30 i 40 godina) se dala u poteru beogradska milicija u čijoj je pratnji dospeo do saveznog zdanja. Ubrzo je intervenisala vojna policija kojoj se Živković predao. Oklopno vozilo, blatnjavih gusenica i sa po nekim listom kukuruza među točkovima, stajalo je zatim na platou još nekih sat vremena da bi ga potom vojna policija (pristigla u dva džipa) odvezla, zaustavljajući saobraćaj, u pravcu Ulice Kneza Miloša. Pre no što je transporter odvezen oko njega su se okupljali radoznali Beograđani i komentarisali: “Kako je to moguće”, “Da ovo nije izložba”, “Sigurno je neki Hrvat”, itd.
Zapovjedništvo JNA izdalo je kratko priopćenje u kojem navodi da je Živković bio „u fazi psihičke labilnosti“ te da se slučaj istražuje.
„Vojnik u rezervi Vladimir Živković, vozač oklopnog transportera, u fazi psihičke labilnosti, samovoljno je borbenim vozilom došao pred Skupštinu SFRJ. Sve okolnosti u vezi ovog događaja se ispituju o čemu će biti dato potpunije saopštenje.“
Čin Vladimira Živkovića bio je samo jedan u nizu otpora mobiliziranih vojnika. Spominje se da se u to vrijeme čak 2800 Valjevaca povuklo s ratišta u Tovarniku nakon što ih je bombardirala vlastita avijacija, dok su rezervisti iz Kosjerića odbili poslušnost i tražili smjenu generala Veljka Kadijevića
Prema pisanju Zlatka Pakovića na portalu dana.rs, s naslovom “Dezerteri svih zemalja, ujedinite se!”, napisao je – “Vreme kad je Živković Vladimir okrenuo svoj tenk sa ratišta i dovezao ga kući, vreme je masovnih samovoljnih povlačenja vojnika sa ratišta. Podsećam, 2800 Živkovićevih zemljaka, Valjevaca, vratilo se iz Tovarnika, kad ih je tamo bombardovala avijacija sopstvene komande! Podsećam, rezervisti iz Kosjerića nisu ni otišli na zborno mesto, nego su ušli u zgradu opštine i smenili opštinsku vlast, a svog rezervnog kapetana proglasili predsednikom opštine Kosjerić, zahtevajući, ni manje ni više, nego smenu generala Kadijevića, glavnokomandujućeg, i formiranje Srpske odbrambene vojske, koja bi imala pravo na rat samo unutar postojećih granica Republike Srbije, dakle, isključivo, pravo na borbu protiv okupatora, a ne na okupaciju. “
Beograd je tih dana svjedočio niskom odazivu na mobilizaciju – jedva 15 posto, dok su oni koji su se javno protivili ratu bivali uhićeni, zatvarani na nekoliko dana i potom prisilno slani na prvu crtu bojišnice, nerijetko na čišćenje minskih polja. Mnogi su dezerteri završili u zatvoru, a prema nekim izvorima, Živković je za svoj čin osuđen na 11 mjeseci zatvora.
Osim dezertera, postojale su i tragične sudbine onih koji su iz očaja digli ruku na sebe. Miroslav Milenković, vojnik smješten u Šidu, našao se u podijeljenoj jedinici – jedni su odbijali ići u Hrvatsku, dok su drugi smatrali da je to njihova dužnost. Ne mogavši donijeti odluku, Milenković je uzeo pušku i počinio samoubojstvo.
Priče poput ove rijetko se spominju, kako u Hrvatskoj, tako i u Srbiji. No, one su svjedočanstvo da su i među mobiliziranim vojnicima JNA postojali oni koji nisu željeli sudjelovati u agresiji. Vladimir Živković i drugi koji su rekli „ne“ ratu ostaju simboli tihog otpora protiv nasilja koje je odvelo tisuće ljudi u smrt.
Borbenim vozilom na Narodnu skupštinu – “Evo vam ga pa ratujte”
